Release v2.0/blokjes

docs/index.md

@@ -1,13 +1,13 @@
 ---
 title: Algoritmekader
-summary: In het Algoritmekader staan alle regels, tips en hulpmiddelen voor overheden voor verantwoord gebruik van algoritmes.
+summary: In het Algoritmekader staan alle regels, tips en hulpmiddelen voor verantwoord gebruik van algoritmes door de overheid.
 hide:
   - navigation
   - toc
 ---
-# Het algoritmekader 
+# Algoritmekader 
 <div class="header-container">
-    <div class="subheader">Wetten en regels, tips en hulpmiddelen voor verantwoord gebruik van algoritmes. 
+    <div class="subheader">Wetten en regels, tips en hulpmiddelen voor verantwoord gebruik van algoritmes door de overheid. 
     <span class="version-container">
       <span class="version-label">bètaversie</span>
       <div class="hover-info">
@@ -24,42 +24,37 @@ hide:
     <div class="float-box">
     <h3><b>Onderwerpen</b></h3>
     <ul>
-      <li><a href="onderwerpen/bias-en-non-discriminatie/">Bias en non-discriminatie</a></li>
-      <li><a href="onderwerpen/governance/">Governance</a></li>
-      <li><a href="onderwerpen/transparantie/">Transparantie</a></li>    
-      <li><a href="onderwerpen/privacy-en-gegevensbescherming/">Privacy & gegevensbescherming</a></li>
-      <li><a href="onderwerpen/publieke-inkoop/">Publieke inkoop</a></li>
+      <li><a href="onderwerpen/bias-en-non-discriminatie/">Discriminerende effecten van algoritmes</a></li>   
+      <li><a href="onderwerpen/privacy-en-gegevensbescherming/">Privacy en persoonsgegevens beschermen</a></li>
+      <li><a href="onderwerpen/publieke-inkoop/">Publieke inkoop van algoritmes</a></li>
     </ul>
-    <a href="onderwerpen/" class="show-more"><b>Bekijk alle onderwerpen</b></a>
+    <a href="onderwerpen/" class="show-more"><b>Alle onderwerpen</b></a>
   </div>
   </div>
 
   <div class="float-child styled-list">
     <img src="afbeeldingen/rollen.jpg" alt="Afbeelding 2" class="block-image">
     <div class="float-box">
-    <h3><b>Informatie per rol</b></h3>
+    <h3><b>Waar beginnen?</b></h3>
     <ul>
-      <li><a href="rollen/beleid-en-advies/">Beleid en advies</a></li>
-      <li><a href="rollen/jurist/">Jurist</a></li>
-      <li><a href="rollen/ontwikkelaar/">Ontwikkelaar</a></li>
-      <li><a href="rollen/projectleider/">Projectleider</a></li>
+      <li><a href="overhetalgoritmekader/soorten-algoritmes/">Wat is een algoritme?</a></li>
+      <li><a href="rollen/'>Rollen</a></li>
+      <li><a href="levenscyclus/">Levenscyclus van algoritmes</a></li>
+       <li><a href="onderwerpen/governance/">Governance van algoritmes binnen je organisatie</a></li>
     </ul>
-    <a href="rollen/" class="show-more"><b>Bekijk alle rollen</b></a>
+
   </div>
   </div>
 
   <div class="float-child styled-list">
     <img src="afbeeldingen/monitoring.jpg" alt="Afbeelding 4" class="block-image">
     <div class="float-box">
-    <h3><b>Levenscyclus</b></h3>
+    <h3><b>Eerste deadline: 2 februari 2025</b></h3>
     <ul>
-      <li><a href="levenscyclus/probleemanalyse/">Probleemanalyse</a></li>
-      <li><a href="levenscyclus/ontwerp/">Ontwerpen</a></li>
-      <li><a href="levenscyclus/dataverkenning-en-datapreparatie/">Dataverkenning & datapreparatie</a></li>    
-      <li><a href="levenscyclus/ontwikkelen/">Ontwikkelen</a></li>
-      <li><a href="levenscyclus/monitoring-en-beheer/">Monitoring & beheer</a></li>  
+      <li><a href="voldoen-aan-wetten-en-regels/ai-verordening/">Tijdlijn AI-verordening</a></li>
+      <li><a href="https://ai-verordening-beslishulp.apps.digilab.network/">Beslishulp AI-verordening</a></li>
     </ul>
-    <a href="levenscyclus/" class="show-more"><b>Bekijk de hele levenscyclus</b></a>
+
   </div>
   </div>
 
@@ -68,9 +63,9 @@ hide:
     <div class="float-box">
     <h3><b>Voldoen aan wetten en regels</b></h3>
     <ul>
-      <li><a href="voldoen-aan-wetten-en-regels/vereisten/">Vereisten</a></li>
-      <li><a href="voldoen-aan-wetten-en-regels/maatregelen/">Aanbevolen maatregelen</a></li>
-      <li><a href="voldoen-aan-wetten-en-regels/hulpmiddelen/">Aanbevolen hulpmiddelen</a></li>
+      <li><a href="voldoen-aan-wetten-en-regels/vereisten/">Overzicht vereisten voor de overheid</a></li>
+      <li><a href="voldoen-aan-wetten-en-regels/maatregelen/">Overzicht aanbevolen maatregelen</a></li>
+      <li><a href="voldoen-aan-wetten-en-regels/hulpmiddelen/">Overzicht aanbevolen hulpmiddelen</a></li>
     </ul>
     </div>
   </div>

docs/levenscyclus/dataverkenning-en-datapreparatie.md

@@ -1,9 +1,9 @@
 --- 
-title: Dataverkenning en datapreparatie
+title: Fase 3, dataverkenning en datapreparatie
 hide:
 - toc
 ---
-
+# Fase 3: Dataverkenning en datapreparatie
 In deze fase worden relevante datasets geïdentificeerd en wanneer nodig wordt nieuwe data verzameld. 
 In deze fase zal ook de ontwikkelomgeving (verder) worden ingericht indien nodig. 
 Het is van belang dat voorafgaand aan verzameling is vastgesteld dat de benodigde data mag worden verwerkt en dat de juiste maatregelen worden getroffen, zodra de data kan worden verwerkt. 

docs/levenscyclus/implementatie.md

@@ -1,9 +1,10 @@
 --- 
-title: Implementatie
+title: Fase 6, implementatie
 hide:
 - toc
 ---
 
+# Fase 6: Implementatie
 In deze fase wordt het algoritme in de praktijk gebracht en duurzaam geïntegreerd in het bedrijfsproces. 
 In de praktijk worden veelal eerst een pilot uitgevoerd voor een afgebakende periode of over een beperkt aan zaken. 
 In deze situatie, een pilot, wordt tijdelijk productiedata verwerkt. 

docs/levenscyclus/index.md

@@ -10,6 +10,13 @@ hide:
 
 <div style="margin-top:32px;" class="grid cards" markdown>
 
+-  [__Over de levenscyclus__](over-de-levenscyclus.md)
+
+    ---
+
+    De levenscyclus helpt je te bepalen wat je wanneer moet doen. Hoe ziet dit eruit in een plaatje? En waarom 8 fasen?
+
+
 -  [__Fase 0: Organisatieverantwoordelijkheden__](organisatieverantwoordelijkheden.md)
 
     ---
@@ -47,23 +54,23 @@ hide:
 
     Bij de verificatie en validatie van het algoritme of AI-systeem dient bepaald te worden of het algoritme of AI-systeem gebouwd is volgens de (technische) specificaties en voldoet aan de beoogde doelstellingen.
 
--   [__Fase 6: Implementatie__](implementatie/)
+-   [__Fase 6: Implementatie__](implementatie.md)
 
     ---
 
     In deze fase wordt het algoritme of AI-systeem in de praktijk gebracht en duurzaam geïntegreerd in het bedrijfsproces.
 
--  [__Fase 7: Monitoring en beheer__](monitoring-en-beheer/)
+-  [__Fase 7: Monitoring en beheer__](monitoring-en-beheer.md)
 
     ---
 
     Het algoritme of AI-systeem wordt in deze fase voortdurend gemonitord om ervoor te zorgen dat het blijft presteren zoals verwacht en kan worden gebruikt door gebruikers.
 
--   [__Fase 8: Uitfaseren__](uitfaseren/)
+-   [__Fase 8: Uitfaseren__](uitfaseren.md)
 
     ---
 
     Als wordt besloten dat het algoritme of AI-systeem niet langer nodig is of wordt vervangen door een wezenlijk andere versie, wordt het gearchiveerd en uitgefaseerd.
 
 
-</div>
+</div>

docs/levenscyclus/monitoring-en-beheer.md

@@ -1,9 +1,10 @@
 --- 
-title: Monitoring en beheer
+title: Fase 7, monitoring en beheer
 hide:
 - toc
 ---
 
+# Fase 7: Monitoring en beheer
 Het algoritme wordt in deze fase voortdurend gemonitord om ervoor te zorgen dat het blijft presteren zoals verwacht en kan worden gebruikt door gebruikers. 
 Eventuele afwijkingen of degradatie van prestaties worden gesignaleerd en er worden maatregelen getroffen om dit te herstellen. 
 Dit is van belang vanuit een technisch perspectief (presteert het model nog wel waar het voor ontworpen is), maar ook vanuit een juridische en ethische blik (functioneert het model nog wel rechtmatig en zijn er geen onvoorziene nadelige effecten op mens en maatschappij). 

docs/levenscyclus/ontwerp.md

@@ -1,9 +1,10 @@
 --- 
-title: Ontwerp
+title: Fase 2, ontwerp
 hide:
 - toc
 ---
 
+# Fase 2: Ontwerp
 In de ontwerpfase wordt het conceptuele ontwerp van het algoritme uitgedacht. 
 Het is van belang om belangrijke uitgangspunten en beleid, zoals doelarchitectuur en de datastrategie, van de betreffende organisatie meteen te verwerken in het ontwerp en dat het applicatielandschap en de databronnen in beeld wordt gebracht. 
 In deze fase worden doorgaans veel werkzaamheden verzet, zoals business- en informatieanalyse, om een goed beeld te krijgen hoe aan de beoogde doelstellingen kan worden voldaan met een passende oplossing.  

docs/levenscyclus/ontwikkelen.md

@@ -1,9 +1,10 @@
 --- 
-title: Ontwikkelen
+title: Fase 4, ontwikkelen
 hide:
 - toc
 ---
 
+# Fase 4: Ontwikkelen
 Dit is de fase waarin het algoritme wordt ontwikkeld door het ontwikkelteam. 
 Als het gaat om AI-systemen, omvat deze fase het trainen van modellen met behulp van de voorbereide gegevens.
 Als het gaat om algoritmes op basis van rekenregels, betreft dit het implementeren van deze rekenregels in de (ontwikkelomgeving van de) systemen.  

docs/levenscyclus/organisatieverantwoordelijkheden.md

@@ -1,9 +1,10 @@
 --- 
-title: Organisatieverantwoordelijkheden
+title: Fase 0, organisatieverantwoordelijkheden
 hide:
 - toc
 ---
 
+# Fase 0: Organisatieverantwoordelijkheden
 Voordat je start met de ontwikkeling of het gebruik van een algoritme, zul je moeten zorgen dat je organisatie voldoende ingericht is om algoritmes te gebruiken of te ontwikkelen. 
 In deze fase beschrijven we de randvoorwaarden die je als organisatie moet hebben om aan de slag te gaan. Dit zijn aspecten die je in het ideale geval al regelt voordat je begint aan het gebruik van algoritmes.
 Het zijn ook taken die je voortdurend aandacht zal moeten geven, maar die je niet voor ieder algorite opnieuw hoeft te organiseren. 

docs/levenscyclus/over-de-levenscyclus.md

@@ -0,0 +1,95 @@
+---
+title: Over de levenscyclus
+summary: De levenscyclus helpt je om te bepalen wat je wanneer moet doen. Hoe zit dit eruit in een plaatje? En waarom 8 fasen?
+hide:
+  - toc
+---
+
+# Over de levenscyclus
+Om algoritmes op een verantwoorde manier te gebruiken, zul je op de juiste momenten aandacht moeten hebben voor de juiste onderwerpen en risico's. Van het ontwikkelen van een oplossing, tot het in gebruik nemen van die oplossing en er uiteindelijk weer mee stoppen. Door al in een vroeg stadium aandacht besteden aan bijvoorbeeld een eventuele inbreuk op mensenrechten kan je hier gedurende het hele proces al rekening mee houden. De levenscyclus helpt je om te bepalen wat je wanneer moet doen.
+
+
+/// html | div[style='float: left; width: 50%;']
+
+## Fases van de levenscyclus
+
+<ol start="0">
+  <li> <a href="organisatieverantwoordelijkheden/">Organisatieverantwoordelijkheden</a></li>
+  <li> <a href="probleemanalyse/">Probleemanalyse</a></li>
+  <li> <a href="ontwerp/">Ontwerp</a></li>
+  <li> <a href="dataverkenning-en-datapreparatie/">Dataverkenning en datapreparatie</a></li>
+  <li> <a href="ontwikkelen/">Ontwikkelen</a></li>
+  <li> <a href="verificatie-en-validatie/">Verificatie en validatie</a></li>
+  <li> <a href="implementatie/">Implementeren</a></li>
+  <li> <a href="monitoring-en-beheer/">Monitoring en beheer</a></li>
+  <li> <a href="uitfaseren/">Uitfaseren</a></li>
+</ol>
+
+## Systeemniveau en organisatieniveau
+De levenscyclus kent 2 verschillende niveau's: 
+
+- **organisatieniveau**: Sommige vereisten zijn algemeen en vragen om een organisatiebrede aanpak. Dit gaat bijvoorbeeld om passende processen en risicomanagment in je organisatie. Of het creëeren van bewustzijn en kennis binnen je organisatie. In het ideale geval besteed je hier al aandacht aan voordat je begint met de ontwikkeling of het gebruik van algoritmes. Bij deze fase horen maatregelen die je niet voor ieder systeem opnieuw zal hoeven te bekijken.
+- **systeemniveau**: Sommige vereisten voor verantwoorde inzet van algoritmes zul je bij ieder algoritme weer opnieuw aandacht moeten geven. Dat geldt bijvoorbeeld voor het beschermen van grondrechten. 
+
+///
+
+/// html | div[style='float: right;width: 50%;']
+
+```mermaid
+  flowchart TD
+      subgraph organisatieniveau [organisatieniveau &nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp]
+        0(0. Organisatieverantwoordelijkheden) --> 1(1. Probleemanalyse);
+        subgraph systeemniveau [systeemniveau &nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp&nbsp]
+          7(7. Monitoring en beheer) --> 1(1. Probleemanalyse);
+          1(1. Probleemanalyse) --> 2(2. Ontwerp);
+          2(2. Ontwerp) --> 3(3. Dataverkenning en datapreparatie);
+          3(3. Dataverkenning en datapreparatie) --> 4(4. Ontwikkelen);
+          4(4. Ontwikkelen) --> 5(5. Verificatie en validatie);
+          5(5. Verificatie en validatie) --> 6(6. Implementatie);
+          6(6. Implementatie) --> 7(7. Monitoring en beheer);
+          7(7. Monitoring en beheer) -.-> 8(8. Uitfaseren);
+        end
+      end
+      click 0 href "organisatieverantwoordelijkheden"
+      click 1 href "probleemanalyse"
+      click 2 href "ontwerp"
+      click 3 href "dataverkenning-en-datapreparatie"
+      click 4 href "ontwikkelen"
+      click 5 href "verificatie-en-validatie"
+      click 6 href "implementatie"
+      click 7 href "monitoring-en-beheer"
+      click 8 href "uitfaseren"
+      style 0 color:#fff, fill:#1975d2, stroke:#1975d2, text-decoration:underline;
+      style 1 color:#fff, fill:#1975d2, stroke:#1975d2, text-decoration:underline;
+      style 2 color:#fff, fill:#1975d2, stroke:#1975d2, text-decoration:underline;
+      style 3 color:#fff, fill:#1975d2, stroke:#1975d2, text-decoration:underline;
+      style 4 color:#fff, fill:#1975d2, stroke:#1975d2, text-decoration:underline;
+      style 5 color:#fff, fill:#1975d2, stroke:#1975d2, text-decoration:underline;
+      style 6 color:#fff, fill:#1975d2, stroke:#1975d2, text-decoration:underline;
+      style 7 color:#fff, fill:#1975d2, stroke:#1975d2, text-decoration:underline;
+      style 8 color:#fff, fill:#1975d2, stroke:#1975d2, text-decoration:underline;
+      style organisatieniveau fill:transparant
+```
+///
+
+/// html | div[style='clear: both;']
+///
+
+!!! tip "Tip"
+
+    In de praktijk herhaal je soms fases of ga je terug naar een eerdere fase. Mislukt bijvoorbeeld het valideren (fase 5), dan moet je terug naar de ontwerpfase (fase 2) omdat het product nog niet voldoet aan de wensen of vereisten.
+
+## Andere levenscyclusmodellen
+
+De 9 fasen van de levenscyclus zijn gebaseerd op 10 belangrijke levenscyclusmodellen voor het ontwikkelen van AI, zoals:
+
+- CRISP-DM (cross-industry standard process for data mining)
+- ASUM-DM (analytics solutions unified method)
+- SEMMA (Sample, Explore, Modify, Model, and Assess)
+- Microsoft TDSP (Team Data Science Process)
+- MDLM (mobile device lifecycle management)
+- NIST (National Institute of Standards and Technology)
+- ISO/IEC 22989
+
+Deze 9 fasen passen zo goed mogelijk bij de manier van werken van overheden.
+Het is geen verplicht model. Mogelijk past een ander levenscyclusmodel beter bij jouw organisatie.

docs/levenscyclus/probleemanalyse.md

@@ -1,9 +1,10 @@
 --- 
-title: Probleemanalyse
+title: Fase 1, probleemanalyse
 hide:
 - toc
 ---
 
+# Fase 1: Probleemanalyse
 In deze fase wordt het probleem en de doelstellingen van een opdrachtgever geanalyseerd en beschreven. 
 Er wordt bijvoorbeeld onderzocht welke publieke taak moet worden ondersteund en welke publieke waarden daarbij moeten worden beschermd of juist gerealiseerd. 
 In deze fase wordt onderzocht of het ontwikkelen van een algoritme een geschikt middel is om het doel te realiseren en het probleem op te lossen.

docs/levenscyclus/uitfaseren.md

@@ -1,9 +1,10 @@
 --- 
-title: Uitfaseren
+title: Fase 8, uitfaseren
 hide:
 - toc
 ---
 
+# Fase 8: Uitfaseren
 Als wordt besloten dat het algoritme niet langer nodig is of wordt vervangen door een wezenlijk andere versie, wordt het gearchiveerd en uitgefaseerd. 
 Hiermee wordt ervoor gezocht dat later kan worden gereconstrueerd hoe het algoritme heeft gefunctioneerd en dat gebruikers er geen gebruik meer van kunnen maken.  
 

docs/levenscyclus/verificatie-en-validatie.md

@@ -1,9 +1,10 @@
 --- 
-title: Verificatie en validatie
+title: Fase 5, verificatie en validatie
 hide:
 - toc
 ---
 
+# Fase 5: Verificatie en validatie
 Bij de verificatie en validatie van het algoritme dient bepaald te worden of het algoritme gebouwd is volgens de (technische) specificaties en voldoet aan de beoogde doelstellingen. 
 Hiervoor moeten technische, maar ook organisatorische maatregelen worden getroffen.  
 

docs/overhetalgoritmekader/definities.md

@@ -3,6 +3,8 @@ title: Woordenlijst
 search:
   exclude: true
 ---
+
+# Woordenlijst
 <!-- let op! Deze definities staan nu dubbel (hieronder, en in de file includes/begrippenlijst.md) -->
 <!-- de definities in de file includes/begrippenlijst.md zorgen ervoor dat definities automatisch op pagina's worden weergegeven -->
 <!-- dit biedt een overzicht. tzt nog iets verzinnen zodat definities niet op twee plekken moeten worden toegevoegd -->

docs/overhetalgoritmekader/index.md

@@ -1,35 +1,36 @@
 ---
-title: Soorten algoritmes
-summary: In het Algoritmekader staan alle regels, tips en hulpmiddelen voor overheden voor verantwoord gebruik van algoritmes en AI.
+title: Basiskennis algoritmes en AI
+summary:
 hide:
   - toc
   - navigation
 ---
 
 <div style="margin-top:32px;" class="grid cards" markdown>
 
--  [__Basiskennis algoritmes en AI__](vereisten/)
 
+-   [__Soorten algoritmes__](soorten-algoritmes.md)
+
     ---
 
-    Overzicht van de belangrijkste vereisten voor overheden die algoritmes of AI-systemen ontwikkelen of gebruiken.
+    Het soort algoritme bepaalt aan welke vereisten je moet voldoen. Werk je met simpele rekenregels of een AI-systeem?
+
+-   [__Risico van AI-systemen__](risico-van-ai-systemen.md)
 
--   [__Soorten algoritmes__](soorten-algoritmes.md)
-
     ---
 
-    Om te voldoen aan de vereisten, moet je weten met welk soort algoritme je werkt. Gaat het om simpele rekenregels of een AI-systeem?
+    Je AI-systemen valt mogelijk onder een risicogroep uit de AI-verordening.
 
--   [__Risico en impact van algoritmes__](hulpmiddelen/)
+-   [__Impact van algoritmes__](impact-van-algoritmes.md)
 
     ---
 
-    AI-systemen vallen mogelijk onder een risicogroep uit de AI-verordening. En wat voor impact hebben je algoritmes?
+    Impactvolle algoritmes moet je registreren in het Algoritmeregister.
 
 -   [__Woordenlijst__](defenities.md)
 
     ---
 
     Uitleg van begrippen die je vaak tegenkomt op deze website.
 
-</div>
+</div>

docs/rollen/beleid-en-advies.md

@@ -4,7 +4,7 @@ hide:
   - toc
   - path
 ---
-
+# Beleid en advies
 Dit is degene die gaat over wat wenselijk is en adviseert bij de ontwikkeling en/of inzet van een algoritme. Hierbij horen rollen zoals de beleidsmedewerker, ethicus, CIO-adviseur, architect.
 
 ## Vereisten { data-search-exclude }