diff --git a/.gitignore b/.gitignore index e43b0f9..72d7ef4 100644 --- a/.gitignore +++ b/.gitignore @@ -1 +1,2 @@ .DS_Store +hidden diff --git a/Atlas.markdown b/Atlas.markdown new file mode 100644 index 0000000..cef50ae --- /dev/null +++ b/Atlas.markdown @@ -0,0 +1,75 @@ +--- +layout: post-rtl +title: "ئەتڵەس" +date: 2024-12-03 01:16:54 +0100 +categories: jekyll update +lang: ckb +direction: rtl +--- + + + + + + + + + + + + + +
+ + + + + + \ No newline at end of file diff --git a/CORDI.md b/CORDI.md new file mode 100644 index 0000000..8cada8f --- /dev/null +++ b/CORDI.md @@ -0,0 +1,11 @@ +--- +layout: page +title: "بنکەدراوە" +--- + + \ No newline at end of file diff --git a/Dialects.markdown b/Dialects.markdown new file mode 100644 index 0000000..dbb0379 --- /dev/null +++ b/Dialects.markdown @@ -0,0 +1,648 @@ +--- +layout: post-rtl +title: "شێوەزارەکان" +date: 2024-11-29 14:17:54 +0100 +modified_date: 2024-12-17 14:17:54 +0100 +categories: jekyll update +lang: ckb +direction: rtl +--- + +# شێوەزارەکانی کوردیی ناوەندی +**سینا ئەحمەدی - توێژەری زمانەوانیی کۆمپیوتەری لە زانکۆی زووریخ** + +## دەسپێک +«*زمان شێوەزارێکە کە سوپا و هێزی دەریایی هەیە*». ئەم وتەیە زۆر جار بۆ پێناسەکردنی «زمان» بەکاردەهێندرێ بۆ تێگەیاندنی ئەوەی کە زمانەکان هەموویان لە سەر بنەماگەلی زمانەوانییەوە نابن بە زمان، بەڵکەم هۆکارە کۆمەڵایەتییەکان و دۆخی ڕامیاریش کاریگەرییان هەیە. جا هەر بۆیە، چۆنایەتیی پێناسەکردنی کوردی مێژوویەکی دوورودرێژی تێپەڕاندووە و بۆچوونی زۆری لە سەر باس کراوە کە هەموویان لە سەر بنچینەگەلی زمانەوانی و زانستییەوە دانەندراون و دۆخی ژێردەستبوونی کوردیش کاردانەوەی لە لێکدانەوەی زمانی کوردیدا هەبووە. لەم نووسراوەیەدا، شێوەزار وەکوو شێوەیەک لە زمان بەکاردەهێندرێ و مەبەست لە بنزاراوە، لەهجەیە. + + +
+ Cross-dialectal comparison of Central Kurdish +

لێکدانەوە و بەراوردکاریی ژاک مۆرگان لە ساڵی ١٨٩٩ لە سەر وشەی «هەڵۆ» و «داڵەکەرخۆر» لە شێوەزارە جیاوازەکاندا. کۆکردنەوەی پێدراوە لە سەر شێوەزارەکان کارێکی ئاستەنگە. سەرنجی هەڵەکان بدەن لە وشەی «بەقلەمووت» (لە باتیی «بۆقلەمووت» بۆ «قەل») کە بە هەڵە بۆ «داڵەکەرخوەر» بۆ ئەردەڵانی دایناوە و «قشقەڕە»شی بە هەڵە بۆ «هەڵۆ» بۆ شێوەزاری سلێمانی داناوە.

+
+ + +لێکۆڵینەوە کۆنەکان لە سەر زمانی کوردی، کە زۆربەیان دەگەڕێنەوە بۆ سەرەتای سەدەی ٢٠ەم وەک کارەکانی {% include cite.html key="mackenzie1961origins" %} یان {% include cite.html key="morgan1904" %}، تێگەیشتنێکی کەم سۆمایان لە کوردی بۆ خستووینەتە ڕوو، هەر لە پێناسەکران وەکوو «*شێوەزارێکی تێکدراو و لاروخواری فارسی*»ەوە هەتا دابەشکران و لێکدانەوەی بنزاراوەکانی. کوردیش، وەکوو زنجیرەزارێک، دەوڵەمەندە لە شێوەزارەکاندا. باسی نەبوونی دەسەڵاتی کوردیش بابەتەکەی هێندەی دیکە ئاڵۆز کردووە کە هەتا ئێستە باسی پۆلێنکردنی هەورامی، زازاکی، لەکی و لوڕی ڕێکەوتنی لە سەر نییە. لە لایەکی دیکەشەوە، زۆربەی لێکۆڵینەوەکان لە سەر شێوەزارناسیی کوردی، تەنانەت ئەوانەی کە کورد بۆخۆیان کردوویانن، لە سەر بناغەیەکی هەموولایەنەی شێوەزارەکان لە ناوچەکەدا دانەنێژراون لەبەر ئەوەی شارەزایی لە سەر هەموو شێوازەکانی ناوچەکەدا بە بەربڵاوی لە بەردەستدا نەبووە. تەنانەت ئێستەش کە کوردیی ناوەندی و کوردیی سەروو (کورمانجی) ستانداردیان هەیە، دۆخی نووسینەوە بە شێوەزارەکانی دیکە، زۆر باو نییە و بۆیەش، پێدراوەی نووسراوی بەرچاومان بۆ شێوەزارەکانی تر لە بەردەستدا نییە. بۆ نموونە، وابزانم تەنیا سەرچاوەیەکی نووسراو لە سەر ئەردەڵانی، کتێبی «شارەکەم سنە» بێ، لە بەر ئەوەی ئەردەڵانی ئاخێوی کوردینووس، ستانداردەکە لە نووسیندا بە کار دێنێ نەک ئەردەڵانی. تەنانەت، ڕێکەوتن لە سەر شێوازی نێولێنانی شێوەزارەکان بە دی ناکرێ. لێرەدا، هەندێک نموونەتان بە کورتی بۆ باس دەکەم: + +- گیو موکریانی، لە پێشەکیی فەرهەنگی کوردستاندا {% include cite.html key="mukriani1990" %}، باسی چوار شێوەزار بۆ کوردی دەکا: + - ١) *کوردیی ژووروو* + - ٢) *کوردیی نێوەڕاست* + - ٣) *کوردی ژێروو* + - ٤) *کوردی ناوچەیی* +- محەمەدی خاڵ {% include cite.html key="xal1960" %} لە پێشەکی فەرهەنگی خاڵدا باسی چوار شێوەزاری + - ١) *زازا* + - ٢) *کرمانجی دەستە چەپ* + - ٣) *کرمانجی دەستە ڕاست*، کە بریتییە لە *سۆرانی، بابانی، موکریانی، ئەردەڵانی، کەڵهوڕی و گۆرانی* + - ٤) *لوڕی* کە پێکهاتووە لە *بەختیاری، لەکی و فەیلی* +- ئەمیری حەسەنپوور {% include cite.html key="hassanpour1992" %} کوردی لە چوار لقاندا پۆلێن دەکا: + - ١) *کورمانجی* + - ٢) *سۆرانی* + - ٣) *کرماشانی* + - ٤) *هەورامی* +- مهردادی ئیزەدی {% include cite.html key="izady1992" %} کوردی دەکا بە دوو لقی سەرکەی: + - ١) *لقی کورمانجی* کە پێکهاتووە لە *کورمانجیی سەروو* و *کورمانجیی خواروو یان سۆرانی* + - ٢) *لقی پاڵەیی* کە پێکهاتووە لە *زازا* و *گۆرانی* کە *هەورامی* و *لەکیش* لە خۆ دەگرێتەوە + - مەکنزی لە کارە مەزنەکەیدا {% include cite.html key="mackenzie1962I" %} ئاوڕ لە سەر هەندێک شێوەزار دەداتەوە کە لە دوو لقیی سەرەکیدا پۆلێنی کردوون: + - ١) *گرووپی یەک: سلێمانی* کە شێوەزارەکانی *وارماوا، بنگرد، پشدەر، موکری، هەولێر، ڕەواندز و خۆشناو* لە خۆ دەگرێتەوە + - ٢) *گرووپی دوو: سوورچی* کە شێوەزارەکانی *ئاکرێ، ئامێدی، بەرواری ژۆر و زاخۆ* دەگرێتە بەر + +دڵنیام زۆر وتار و لێکدانەوەی دیکەش هەن کە لێرەدا ناگونجێ باسیان بکەم. بەڵام هەر ئەوەندە بلێم کە سێ کێشەی سەرەکی لەم لێکدانەوەیاندە هەیە: + +1. **زۆربەیان سنووری جووغرافیی شێوەزارەکانیان دیاری نەکردووە**: واتە، «*کوردی ناوچەیی*» و «*کرماشانی*»، بۆ نموونە، چ ناوچەگەلێک دەگرنەوە بە وردی؟ هەڵبەت خۆلادانی زۆربەی لێکۆڵێنەران لە کوردیی خوارین شتێکی نوێ نییە کە هەتا ئێستەش لێکۆڵینەوەی ئەوتۆی لە سەر نەکراوە. +2. **پێوانەی پۆلێن کردنەکان نادیار و ناکۆکن**: واتە، لە زۆربەی لێکۆڵینەوەکاندا، نازاندرێ لە سەر چ بنەمایەک بڕیارەکە دەدرێ کە بتواندرێ بە شێوازی زانستی لە سەر پۆلێنەکاندا بڕیار بدرێ و پشت بە چ هۆکارانێک دەبستدرێ، وەکوو دەنگناسی، وشەسازی یان تێگەیشتنی دوولایەنە. +3. **ئاڵۆزی نێوەکان** شێوازی نێولێنانی شێوەزارەکانیش لەخۆیدا دەبێتە هۆی سەرلێشێوان، هەروەک بەکارهێنانی «سۆرانی» وەکوو شێوەزاری ناوچەی سۆران یان بۆ ناسینەوەی «کوردیی ناوەندی» وەکوو شێوەزارێکی سەرەکیی کوردی. + +کەوا بێ، دۆخی شێوەزارناسی بۆ کوردی لە دۆخێکی فەریک و لێڵدا بووە و هەتا ئەم کۆتایییانە، لێکۆڵینەوەکان داڕشتنێکی فرەلایەنەیان بۆ زمانە کوردییەکان ڕەچاونەکردووە {% include cite.html key="jugel2014linguistic" %}. بەم حاڵەوە، پۆلێن کردنی شێوەزارەکانی زمانە کوردیییەکان قسەی زۆری لە سەر کراوە و وێکڕا وێ دەچێ هاودەنگییەیەک لە سەر دابەش کردنی بە سەر ئەم زارانەدا هەبێ: + - کوردیی سەروو یان کورمانجی + - کوردیی ناوەندی (کە بە هەڵە زۆر جار پێی دەڵێن سۆرانی) + - کوردیی خوارین کە یەغانەکەی پاندۆڕایە! + - لەکی + +سەرەڕای پێناسەی کوردانە و تێکەڵاویی مێژوویی و کولتووریی زازاکی و گۆرانی (و هەورامی) ئاخێوان، ئەو زمانانە بە ڕێکەوتن لە پۆلێکی سەربەخۆدا جێگا دەکرێنەوە. لێکدانەوەیەکی ڕخنەگرانە لە سەر شێوەزارناسیی کوردی لە {% include cite.html key="haig2024introduction" %}دا باس کراوە. ئامانجی ئەم کورتە وتارە، باس لە سەر شێوەزارەکانی کوردیی ناوەندییە کە هەندێک جار بە هەڵە پێی دەکوترێ «سۆرانی». کوردیی ناوەندی لە بەر جێگەوپێگەی پتەو و بەرچاوی لە میدیا، چاپەمەنی و ڕامیاریی کوردیدا، یەکێک لە شێوەزارە زاڵەکانی زمانی کوردییە کە تەنانەت وشەی «شۆڤینیزمی زمانی»ش بۆ پێناسەکردنی بە کار هێندراوە {% include cite.html key="hassanpour2010sorani" %}. + +### پۆلێنی زارەکانی کوردیی ناوەندی + +لە دە ساڵی ڕابردوودا هەندێک پڕۆژە و لێکۆڵینەوەی جێگەی سەرنج لە سەر شێوەزارەکانی کوردیی ناوەندی و کوردیی سەروودا کراوە کە وێڕای تێبینییە زمانەوانی و زانستییەکان، پشتی بە پێدراوەوە بەستووە کە لە شێوەی خۆیدا لە لێکۆڵینەوەی زمانەوانیی کوردیدا ناوازەیە. پێشتر بۆ کوردیی سەروو (کورمانجی)، {% include cite.html key="opengin2014regional" %} پۆلێنێکی شێوەزارە جیاوازەکانیی لە سەر بنەمای پێدراوەوە کردووە کە لەم وێنەیەدا دیارە: + + +
+ Cross-dialectal comparison of Central Kurdish +

شێوەزارە سەرەکییەکانی کوردیی سەروو (کورمانجی) بە پێی ئۆپەنگن و هەیگ (٢٠١٤): شێوەزاری باشووری ڕۆژهەڵاتی (SEK)، شێوەزاری باشوور (SK)، شێوەزاری باکوور (NK)، شێوەزاری باشووری ڕۆژاوایی (SWK)، شێوەزاری باکووری ڕۆژاوایی (NWK)

+
+ + +دواتر {% include cite.html key="matras2019revisiting" %}یش لە سەر [بنکەدراوەی شێوەزارە کوردییەکانی مەنچستر](https://kurdish.humanities.manchester.ac.uk/database-of-kurdish-dialects/) پێداچوونەوەی کردووە لە سەر دابەشکردنی شێوەزارەکانی کوردیی سەروو و ناوەندی و چەند ناوچەی داهێنانی زمانی و ناوەندەکانیانی دیاری کردووە: + +- کوردیی سەروو + - کوردیی سەرووی ڕۆژاوا کە ناوەندەکەی ناوچەی مووشی باکوورە + - کوردیی سەرووی خوارین کە ناوەندەکەی دهۆکە + +- کوردیی ناوەندی + - کوردیی ناوەندیی سەروو کە ناوەندەکەی هەولێرە + - کوردیی ناوەندیی خوارین کە ناوەندەکەی سلێمانییە + +وێڕای ئەو ژێدەرانە کە ئاماژەم پێ کردوون، کتێبی «گۆڕانکارییە پێکهاتەیی و شێوەناسانەیییەکان لە شێوەزارەکانی کوردیدا» {% include cite.html key="matras2022structural" %}یش سەرچاوەیەکی بەسوودە بۆ هەڵسەنگاندنی جیاوازییەکان. + + +
+ Cross-dialectal comparison of Central Kurdish +

پۆلێنی شێوەزارەکانیی کوردیی ناوەندی بۆ کوردیی ناوەندیی سەروو و خواریندا بە پێی لێکۆڵینەوەی ماتراس (٢٠١٩)

+
+ + +## کۆکردنەوەی پێداروە و کۆرپسی CORDI +جا با بێینە جەرگەی بابەتەکەوە! وەکوو زمانەوانی کۆمپیوتەری و هۆگری کوردی، یەکەم پرسیارم لە سەر پرسی هەڵسەنگاندنی شێوەزارەکانی کوردیی ناوەندی دۆخی پێدراوە و هەبوونی کۆرپسە. چەند ساڵ لەمەوپێش کە ئەم پرسیارەم لە خۆ دەکرد، بێجگە لە هەندێک سەرچاوەی نووسراو وەک ئەوەی مەکنزی و بنکەدراوەکەی مەنچستر، شتی دیکەم شک نەدەبرد. ئەم پێدراوانە ١) بە شێوەی ئلکترۆنیکی لە بەر دەستدا نەبوون هەمیشە و ٢) لێڵیی و ناڕاستیی هەندێک لە دەنگ و دەقە کۆمارکراوەکان لە بنکەدراوەکەی مەنچستردا دیار بوو. کۆکردنەوەی پێدراوە بەشێکی گرینگی تەکنۆلۆژیای زمانە کە پێویستی بە کات و هەروەها پارە هەیە. مخابن پشتیوانیی پارە لە بۆ کوردی دەگمەنە و کەوا بێ، بۆ چارەسەرکردنی ئەم کێشانە بیرم چوو بۆ ئەو هەموو فیلم و ناوەڕۆکەی کە بە کوردیی خۆمان لە شارە جیاوازەکانی ڕۆژهەڵات و باشووری کوردستاندا تۆمارکراون. کەوابێ، بڕیار بوو لە سەر نووسینەوەی ناوەڕۆکی ئەو فیلمانە. لە ماوەی چەند مانگاندا، بە هاوکاری پتر لە ٣٥ بەشداری خۆبەخش، دەقی ٣١١ بەرهەم نووسراوەتەوە و وێکڕا، زۆرتر لە 186 هەزار وتە بە شێوەی دەنگ و دەق لەو شێوەزارانەی کە لە شەش شاری سلێمانی، هەولێر، سنە، مەهاباد، کەلار و سەردەشت قسەیان پێ دەکرێ و لە وێنەکەدا دیاریکراون کۆکراوەتەوە: + + +
+ Cross-dialectal comparison of Central Kurdish +

ئەو جێگایانەی کە ناوەڕۆکە تۆمارکراوەکان تێیاندا هەڵگیراون و لە کۆرپسی CORDIدا بە شێوەی دەنگ و دەق کۆکراونەتەوە.

+
+ + +هەروەها، لەم خشتەیە هەندێک زانیاری لە سەر ژمارەی دەربڕینەکان و درێژییان داندراوە: + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
شێوەزارژمارەی دەربڕیندرێژی (کاتژمێر)تێکڕای وشەتێکڕای درێژی (چرکە)مێتاداتای ئاخێوەر (%)
سلێمانی١١٥,٠٨٣٦٤.٤٤٩.٠٦٢.٣٩٧٨.١
سنە١٨,٥٨٤١٨.٥٧٩.٥٣٢.٤٧٨٢.٥٩
هەولێر٣٩,٦٧٤١١.٢٧.٧٨١.٦٨٨٩.٦٢
مەهاباد٩,٤١٠٤.٣٨.٤٥٢.٢٥٢.٢٨
کەلار٢,١٥٠١.٢٢١٠.٩٢٢.٨٨٩٧.٧٢
سەردەشت١,١٣٧٠.٤٢٧.٩٧٢.٢٩٥٩.١
کۆ١٨٦,٠٣٨١٠٠.١٥٨.٩٥٢.٣٢٧٦.٥٦
+ +کۆرپسی CORDI بە شێوازی کراوە لێرەدا لە بەردەستدایە: [https://github.com/sinaahmadi/CORDI](https://github.com/sinaahmadi/CORDI) + +لە سەر ئەم پڕۆژەیە بە وردی لە وتارێکدا باسم کردووە [(Ahmadi, 2024)](https://arxiv.org/pdf/2403.01983) کە لە کۆنفڕانسی «سەرچاوە زمانییەکان و هەڵسەنگان»دا بڵاوکراوەتەوە. ئەو شتەی لای منەوە گرینگە، پۆلێنکردنی کوردیی ناوەندی بۆ سەر کوردیی ناوەندیی سەروو و خوارینە لە بەر ئەوەی پشت بە بەراوردکاریی زمانەوانییەوە دەبەستێ و منیش هەر بەم پێوانەیەوە دەمهەوێ باسێک لە هەندێک لە شێوەزارەکان بکەم و لەم پۆلێنەدا بیانگونجێنم. بەپێی قەبارەی پێدراوەکان، لە سەر چوار شێوەزاری سلێمانی، سنە، هەولێر و مەهاباددا ورد دەبمەوە کە پێدراوەی زۆرتریان لە کۆرپسەکەدا بەردەستە. بەگوێرەی پۆلێنی ماتراس کە لە سەرەوە باسم کرد، پێم وایە ئەم شێوەزارانە دەبێ بەم شێوازە پۆلێن بکرێن: + + +
+ Cross-dialectal comparison of Central Kurdish +

ئەو جێگایانەی کە ناوەڕۆکە تۆمارکراوەکان تێیاندا هەڵگیراون و لە کۆرپسی CORDIدا بە شێوەی دەنگ و دەق کۆکراونەوە.

+
+ + +کە بریتین لە +- ناوچەی موکریان کە ناوەندی مەهابادە و شاره‌كانی شنۆ، نه‌غه‌ده‌، پیرانشار، سه‌رده‌شت، مه‌هاباد، بۆكان لە خۆ دەگرێتەوە. +- ناوچەی ئەردەڵان: کە ناوەندی سنەیە و شارەکانی کامیاران، مەریوان، دێولان، دیواندەرە و هەتا سەقز لە خۆی دەگرێتەوە. +- ناوچەی هەولێر کە ناوەندی هەولێرە و شەقڵاوە، کۆیە، مەخموور، کەسنەزان، ڕەواندز، چۆمان، سۆران و مێرگەسۆر لە خۆی دەگرێتەوە. +- ناوچەی سلێمانی کە ناوەندی سلێمانییە و چەمچەماڵ، سەید سادق، دووکان، شارەزوور، دەربەندیخان و شارباژێر لە خۆ دەگرێتەوە. + +ئەم لیستە بە هیچ شێوازێک هەموو شێوەزارەکان، وەکوو سۆرانی، شارەزووری، گەرمیانی و جافی، ناگرێتە بەر. + +لە درێژەی ئەم وتارەدا، پێم خۆشە تیشک بخەمە سەر هەندێک پرسیار و بە پێی پێدراوەوە وڵامیان دەمەوە: +- **جیاوازییەکان و لێکچوویییە زمانەوانییەکانی شێوەزارەکانی کوردیی ناوەندی چین؟** +- **کوردیی ناوەندی ستانداردی هەیە؟** +- **بۆ داهاتووی شێوەزارەکان، چ دەبێ بکرێ و چ بەرژەوەندییەک لە حاندیاندا دەبێ هەبێ؟** + +- مێژووی لێکۆڵینەوە لەم بوارەدا + +لەم توێژینەوەیەدا {% include cite.html key="morgan1904" %} باس لە گرنگی ئەم بابەتە کراوە. + + + + +## بەراوردکاریی شێوەزارەکانی کوردیی ناوەندی + +### دەنگناسی و ئاخاوتن +کۆمەڵە دەنگێکی هەمەچەشن لە کوردیی ناوەندیدا بەکاردێت. هەرچەندە ڕێنووسی کوردی فۆنێمیک بێت، بەڵام بە تەواوی پشتگیری لە گۆڕانکارییە فۆنێتیکییەکانی هەموو بنزارەکان لە نووسیندا ناکا. + +گۆڕانکارییە فۆنێتیکییە دیارەکان بریتین لەمانە: + +1. **دەنگی /dʒ/ و /tʃ/**: لە کوردیی ناوەندیی خواریندا، دوو دەنگی /dʒ/ وەک لە وشەی «جێگا» و /tʃ/ وەک لە وشەی «چیا» وەکوو /d͡z/ و /t͡s/ دەوترێنەوە. ئەم دوو دەنگە لە نووسیندا بە دوو پیتی ⟨ج⟩ و ⟨چ⟩ نیشان دەدرێن. کەوا بێ، شێوازی وتنی «چی» یان «جاڵجاڵۆکە» لە کوردیی ناوەندیی خوارین و سەروو جیاوازییان هەیە. +2. **دەنگی /g/ و /k/**: لە کوردیی ناوەندیی سەروودا، دوو دەنگی /g/ وەک لە وشەی «گیان» و /k/ وەک لە وشەی «کێ»، بوونەمەڵاشوویی بە سەردا دێ. ئەم دەنگانە، هەندێک جار وێچوونیان لەگەڵ دوو دەنگی /dʒ/ و /tʃ/ دا هەیە کە بە شێوەی کوردیی ناوەندیی خوارین دەوترێن. بۆیە، بە هەڵە، چەلی وایە دەنووسدرێ «جیان» یان «چێچ» لە باتی «گیان» یان «کێچ». +3. **دەنگی /s/ و /z/**: لە هەموو شێوەزارەکاندا، بە ڕادەیەکی جیاوازەوە، دوو دەنگی /s/ و /z/ بوونەگەروویییان بە سەر دێ، واتە وەکوو /sˠ/ و /zˠ/ دەوترێن. بۆ بەراوەرد، ئەم دوو دەنگە وەکوو دەنگی دوو پیتی ⟨ص⟩ و ⟨ظ⟩ی عەرەبیدا دێنەوە. کەوا بێ، دەنگی پیتی ⟨س⟩ و ⟨ز⟩ وشەگەلی «سەوز» جیاوازای لەگەڵ وتنی هەر ئەو پیتانە لە وشەگەلی «زەرد» یان «سوێر»دا هەیە. هەر چۆنێ بێ، ئەم دیاردەیە لە شێوەزاری موکریانیدا بەرچاوترە لە هەموو شێوەزارەکان و هێمایەکی زەقە لە نێوان ئاخێوەرانی ئەو ناوچەیە و ناوچەکانی دیکەدا. +4. **گناندن** دیاردەیەکی فۆنۆلۆژیی دیکەیە کە لە هەموو شێوەزارەکانی کوردیی ناوەندیدا وە بەر چاو دەکەوێ، بۆ نموونە لە وشەگەلی «دەنگ» و «ڕەنگ». لە کوردیی ناوەندیی خواریندا، وێڕای کوردیی ناوەندیی سەروو، دەنگی پیتی ⟨گ⟩ ئاوێتەی گناندنەکە دەبێ. واتە، کەسێکی خەڵکی سلێمانی یان سنە، زۆرتر دەڵێ /dɛŋ/ نەک /dɛŋg/. +5. **دەنگی پیتی <ع> و <ح>**: لە هەندێک ناوچەی سەر بە موکریان و هەولێر، واتە لە کوردیی ناوەندیی سەروودا، دەنگی پیتی <ع> و <ح> جێگۆڕکێ دەکەن. بۆ نموونە، لە باتی «عەلی» دەکوترێ «حەلی». ئەم دیاردەیە بە گشتی لە کوردیی ناوەندیی خواروودا نییە. +6. **سواخی** دەنگی پیتی ⟨د⟩: هەندێک جار لە زاراوەکانیی کوردیی ناوەندیی خواریندا دەبیسرێ کە دەنگی پیتی ⟨د⟩ گۆڕانکاری بە سەردا دێ. هەندێک جار دەبن بە «ی» وەک «لێ ئەیا» لە سلێمانیدا، یان بە ناسکی دەکوترێ وەک «د»ی زاگڕۆس کە لە هەورامیدا ماوەتەوە و لە نووسیندا نایە، و هەروەها، هەندێک جار هەر بێژە ناکرێ وەک لە سنەییدا کە دەڵێن «لێ ئا». جیاوازییەکان لە قسەکردنی بەساڵداچووەکاندا ڕوونتر دیارە هەتا لاوەکان. + +سەرەڕای ئەم پێناسە گشتییە، هەندێک بابەت هەن کە تایبەت بە شێوەزارەکانن. لێرەدا بە کورتی هەندێکیان باس دەکەم: + +#### مەهاباد: +- بزوێنی لێکدراو گۆڕینی «وێ» بۆ «ێ» وەک «خێن»، «خێ» و «دەخێنم» لە باتی «خوێن»، «خوێ» و «دەخوێنم». ئەم دیاردەیە لە هەندێک وشەدا بە شێوازێکی دیکە خۆی دەردەخا وەک لە «گۆ» (نەک «گێ») بۆ «گوێ». +- لە شێوازی قسەکردنی هەندێک ناوچەدا، بە تایبەت لە شاراندا، دیاردەیەکی دەبیسدرێ کە وێ ناچێ لە مێژە کە لە کوردیی ناوەندیدا هەبوونی هەبێ. ئەویش کوتنی «ڤ» لە باتی «و» یە. واتە، هەندێک جار دەکوترێ «ڤانێک» و نەک «وانێک». + +#### هەولێر: +- ڕەنگە زەقترین پێناسەی شێوەزاری ناوچەی هەولێر، گۆڕینەوەی «ڵ»ی قەڵەو بۆ «ر» بێ. بۆ نموونە، دەکوترێ «مندار» یان «خار» لە باتی «منداڵ» یان «خاڵ». +- وەکوو موکریانی، لە هەولێریشدا هەڵسوکەوتێکی جیاواز لەگەڵ هەندێک بزوێنی لێکدراودا دەکرێ، وەک «خین» لە باتی «خوێن» یان «داک» لە باتی «دایک». + +#### سنە: +- لە هەندێک لە ناوچەکانی سەر بە سنە، بە تایبەتی لە ناوچەی لەیلاخدا، هەندێک دەنگ هەن کە بەگشتی لە کوردیی ناوەندیدا نابیسدرێن کەچی لە کوردیی خواریندا هەن. بۆ نموونە، دەنگی پیتی ⟨ۊ⟩ وەک لە وشەی «بۊ»دا لە باتی «بوو». +- وێڕای سواخی دەنگی پیتی ⟨د⟩، دەنگی ⟨گ⟩ێش هەر ئەو گۆڕانکاریییەی بە سەردا دێ. واتە، «ماگە» (ماوە) زۆرتر لە «مائە» دەچێ هەتا «ماگە» لە کاتی بێژە کردندا. + +#### سلێمانی: + - لە شێوەزاری سلێمانیشدا شێوازێکی هاوشێوەی سنەیی لە سواخدانی پیتی ⟨د⟩دا دەبیسدرێ، وەک وشەی «مەقسەئـ» کە بەڕاستی لە نووسیندا نایە. + +با ئەوەش لە بیر نەکەین کە لە بەر پەرەسەندنی میدیا و خوێندەواریی خەڵک و نەخوێندەواری بە زمانی زگماکی، لە هەموو ناوچەکانی کوردستاندا دەبیسدرێ کە وشەکان بە شێوازێکی ناکوردی بێژە دەکرێن. ئەمە، بە تایبەت، لە تۆرمەی لاودا زۆرتر بەرچاو دەکەوێ. بۆ نموونە، دەنگی پیتی ⟨ێ⟩ لە وشەی "ئینترنێت"دا کورتە و شێوەی کوردانەی بێژە کردنی یان دەبێ "ئینترنت" بێ یان "ئینترنیت". کەچێ، زۆر جاران کارگێڕیی ئینگلیسی، فارسی و عەڕەبی وای لێکردووین کە بە دەنگی ⟨ێ⟩ی بچووکیشمان لە کوردی زیاد کردووە. ئەمە بۆ دەنگی وشە بیانییەکانیشدا هەیە، وەک شێوەی وتنی وشەی «طموح» وەکوو «طەمووح» لە باتی «تەمووح». + +## وشەسازی و ڕستەسازی +وشەسازی و ڕستەسازی دوو بابەتی گرینگن کە لە نێوان شێوەزارە جیاوازەکانی کوردیی ناوەندیدا گۆڕانکارییان بە سەردا دێ. + +### وشەسازی +لەم خشتەیەدا هەندێک لە سەرەکیترین پێهاتەکانی وشەسازی لە بنزاراوەکانی سەر بەو ناوچانەم هێناونەتەوە کە بریتین لە: + +- **پاشگری کۆ** لە هەموو بنزاراوەکاندا «ان» ە بەڵام نەک بە تەنێ. لە پاش ئەم پاشگرە، پاشگری «گەل» زۆرترین بە کار هێنرانی هەیە بەڵام نەک بۆ هەموو شێوەزارەکان؛ لە کوردیی ناوچەی سنەدا، پاشگری «گەل» زۆرتر لە «ان» باوە کەچی لە شێوەزارەکانی دیکەدا، دۆخی بە کارهێنانی جیاوازە. بۆ نموونە، لە موکریانیدا، تەنیا بۆ کۆی هەندێک ئاژەڵان ئەو پاشگرە بە کار دێ وەک «سەگگەل» یان «بەرخگەل». +- **پێشگری بەردەوامی** لە هەموو شێوەزارەکانی سەر بە کوردیی ناوەندیی سەروودا، پێشگری بەردەوامی لە کردارەکاندا «دە»یە کەچی لەوانەی خواریندا، «ئە» یە. هەڵبەت، هەڵاوێریش هەیە وەک لە قەڵادزێ کە «ئە» بە کار دێ. +- **ڕەگەزی ناوەکان** وێڕای کوردیی ناوەندیی خوارین، لە شێوەزارەکانی کوردیی ناوەندیی سەروودا هێستا نێر و مێ لە ناوەکاندا لێک دەکرێنەوە. بۆ نموونە، دەکوترێ «دەچم بۆ ماڵە ڕزگاری» یان «دەچمە کن زەینەبێ». ئەمە بە تایبەت وەکوو پاشگری ناڕاستەوخۆیی خۆی دەردەخا. کەوا بێ، لە کاتی ڕاستەوخۆدا «ڕزگار کوتی» هیچ نیشانەیەکی ڕەگەزی لەگەڵدا نییە بەڵام لە «کوتمە ڕزگاری»، پاشگرەکە ڕەگەزی ناوەکە دەردەخا. +- **ئیزافە** لە هەموو شێوەزارەکاندا وەکوو «ی» یان «ە» دەردەکەوێ و ڕەگەز کاری لێ ناکا. لە شێوەزارەکانی سنەدا، بۆ ئیزافە هیچ مۆرفیمێک بە کار ناهێندرێ مەگەر لە پاش دەنگیلەیەکدا دەرکەوێ؛ واتە «گوڵ سوور» (نەک گووڵی سوور) بەڵام «ساوای ژیکەڵانە». +- **پاشگری -ەوە** لە هەموو شێوەزارەکاندا بەو شێوەیە دەردەکەوێ. لە شاری سنەدا (نەک هەموو ناوچەکانی)، زۆرتر «-ەو» دەکوترێ وەک «هاتنەو» (نەک «هاتنەوە»). ئەم پاشگرە لە ناوچەی مەریوان، پێنجوێن و تەنانەت ناحیەی وارماوا بە «ۆ» بێژە دەکرێ، واتە «هاتمۆ» لە باتی «هاتمەوە» {% include cite.html key="mackenzie1962II" %} (لاپەڕەی ٨٢). لە سلێمانیشدا، پاشگری «-ەوانێ» هەندێک جار بە کار دەهێندرێ. + +
+ + +
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
بەشی ئاخاوتنستانداردسلێمانیسنەمەهابادهەولێر
تاکپاشگری نەناسراویناوـێکـێکـێکـێکـەک
گوڵێکگوڵێکگوڵێکگوڵێکگوڵێک
کۆـان / ـگەلـان ـان / ـگەلـان / ـگەلـان
گوڵانگوڵانگوڵگەل / گوڵانگوڵانگوڵان
تاکپاشگری دیاریکراویـەکە / ـەـەکە / ـەـەکە / ـەـەکە / ـەـەکە / ـە
گوڵەکە / گوڵەگوڵەکە / گوڵەگوڵەکە / گوڵەگوڵەکە / گوڵەگوڵەکە / گوڵە
کۆـەکانـەکانـەکانـەکانـەکان
گوڵەکانگوڵەکانگوڵەکانگوڵەکانگوڵەکان
تاک/کۆپاشگری ئاماژەـەـەـەـەـە
(ئەو) گوڵە(ئەو) گوڵە(ئەو) گوڵە(ئەو) گوڵە(ئەو) گوڵە
نێرپاشگری ناڕاستەوخۆییـیـی
(لەگەڵ) ڕزگار(لەگەڵ) ڕزگار(لەتەک) ڕزگار(دەگەڵ) فەرهادی(لەگەڵ) فەرهادی
مێـێـێ
(لەگەڵ) زەینەب(لەگەڵ) زەینەب(لەتەک) زەینەب(دەگەڵ) زەینەبێ(لەگەڵ) زەینەبێ
ئیزافەـی / ـەـی / ـە∅ / ـەـی / ـەـی / ـە
کوڕی باش / کوڕە باشەکوڕی باش / کوڕە باشەماڵ فەرهاد / کوڕە باشەکوڕی باش / کوڕە باشەکوڕی باش / کوڕە باشە
پاشگری چاوگکردارـنـنـنـنـن
هاتنهاتنهاتنهاتنهاتن
پێشگری بەردەوامیدەـئەـئەـدەـدەـ
دەنێرمئەنێرمئەنێرمدەنێرمدەنێرم
پێشگری ئەگەرداریبـبـبـبـبـ
بنێرمبنێرمبنێرمبنێرمبنێرم
پێشگری نەرێنینەـ /ناـ /مەـنەـ /ناـ /مەـنەـ /ناـ /مەـنەـ /ناـ /مەـنەـ /ناـ /مەـ
نەنێرمنەنێرمنەنێرمنەنێرمنەنێرم
پاشگری «ـەوە»ـەوەـەوە / ـەوانێـەو / ـەوەـەوەـەوە
دەنێرمەوەئەنێرمەوە / ئەنێرمەوانێئەنێرمەودەنێرمەوەدەنێرمەوە
پاشگری «ـێ»ی ئاوەڵکار
دەیدەمێئەیەمێئەیەم پێدەیدەمێدەیدەمێ
کلیتیکی «ـیش»
چاویشیچاویشیچاویشیچاویشیچاویشی
بەراوردیئاوەڵناوـترـترـترـترـتر
جوانترجوانترجوانترجوانترجوانتر
هەرەییـترینـترینـترینـترینـترین
جوانترینجوانترینجوانترینجوانترینجوانترین
+ +### کردار +زۆربەی کردارەکانی شێوەزارەکانیی کوردیی ناوەندی بە یەک شێوە لە وشەسازیدا گەردان دەکرێن. بەڵام هەندێک جیاوازیی بەرچاو لە نێوانیاندا هەیە کە لێرەدا باسیان لە سەر دەکەم: + +- لە شێوەزاری مەهاباددا، هەندێک جار لە کردارە تێکەڵاوەکاندا، وەک «کار کردن» یان «درۆ کردن»، بەشی ناوەکە دەگەڵ پاشگری «ێ» یان بە شێوەی کۆ دەگەڵ «ان» دا دەردەکەوێ. کەوا بێ، ئاسایی لە شێوەزاری موکریاندا ببیسدرێ بڵێن «کارێ دەکەم» یان «درۆیان دەکا». +- لە شێوەزاری ئەردەڵانیدا، کردارە تێپەڕەکان کە قەدی ئێستەیان مۆرفیمی «ێن»یان تێدایە، وەک «سووتاندن / سووتێن» یان «دۆڕاندن / دۆڕێن»، ئەو مۆرفیمە وەکوو «ن» دەردەکەوێ. کەوا بێ، دەبیسدرێ بڵێن «ئەسووتنم» (نەک «ئەسووتێنم») یان «ئەیدۆڕنێ» (نەک «ئەیدۆڕێنم»). هەڵبەت ئەمە زۆر تایبەتە بە شاری سنە و لە ناوچەکانی سەر بە سنەدا هەر مۆرفیمی «ێن» بە کار دێ. +- لە شێوەزارەکانی ناوچەی هەولێر، شێوازی گەردان کردنی کرداری «هەبوون» جیاوازی بەرچاوی هەیە وەک «نیتمان» لە باتی «نیمانە» یان «بی / بیتن» لە باتی «بێ». + +### جیاوازییە ڕێزمانییەکان +ڕەنگە گەورەترین جیاوازیی نێوان شێوەزارەکانی کوردیی ناوەندیدا لە ڕووی ڕێزماندا لە شێوەزاری ئەردەڵانیدا دەرکەوێ. ئرگتیڤ بوون پێناسەیەکی زمانی کوردییە کە بە تێر و تەسەلی قسەی لە سەر کراوە و وێ دەچێ، ئەردەڵانی لەم بابەتەدا کاریگەریی کوردیی خوارینی لە سەردا هەبێ. بۆ نموونە، ئەمانە بە بەراورد دەن: «گرتمیان» بە ئەردەڵانی لە باتی «گرتیانم» یان «بردمن» بە ئەردەڵانی لە باتی «بردیانم». + + + + +## ستانداردی کوردیی ناوەندی +شتێک کە لامانەوە جێگای پرسە ئەوەیە کە دۆخی کوردیی ناوەندی لە باری ستاندارکردنەوە چۆنە؟ کوردیی ناوەندیی ستاندارد بە گشتی ئاماژە بەو زمانە دەکا کە لە ڕۆژنامەوانی و میدیادا بەکار دێ. هەندێک پێیان وایە کوردی بە گشتی و کوردیی ناوەندی بە تایبەت هێشتا شێوەی ستانداردی بۆ سازنەکراوە. وا بڕوا دەکرێ کە لە نێو بنزارەکاندا، هی سلێمانی بە بەرفراوانی وەکوو شێوەزارێکی ستانداردی کوردیی ناوەندی قبووڵ کراوە {% include cite.html key="thackston2006sorani" %}. ئەوە لە حاڵێکدایە کە، بۆ نموونە، پاشگری «وانێ» لە وشەی «هاتمەوانێ»دا کە لە شێوەزاری سلێمانیدا بەکار دێ، لە شێوە ستانداردەکەدا بەکار نایە. + +بە لەبەرچاوگرتنی جیاوازییە وشەیی و ڕێزمانییەکان، وەک لە خشتەی سەرەوە باس کرا، ئەگەر لێکچوونی کوردیی ناوەندیی ستاندارد و بنزارەکانی بە بەراوردکردنی مۆرفیمەکان و وشەمەنیی گشتیدا مەزندە بکەین، لێمان دەردەکەوێ کە کوردیی ناوەندی لە ڕاستیدا شێوەیەکی ستانداردی هەیە کە پڕپێستی هیچ شێوەزارێک نایەتەوە. هەروەک لە وێنەی خوارەوە نیشان دراوە، شێوەزاری سلێمانی نزیکترین شێوەزارە لە کوردیی ناوەندیی ستانداردەوە بە ڕێژەی %٦٥.٦٧، لە کاتێکدا شێوەزاری سنە بە ڕێژەی ٣٩.٣٠% کەمترین لێکچوونی هەیە. بە هەمان شێوە، شێوەزاری مەهاباد لێکچوونی زیاتری لەگەڵ شێوەزاری هەولێردا هەیە بە ڕێژەی %٥٥.٧٢، لە کاتێکدا شێوەزارەکانی سلێمانی و سنە بە ڕێژەی %٥١.٢٤ لە یەکترەوە نزیکترن. کەوا بێ، ئەم زانیارییە لەگەڵ پۆلێنی کوردیی ناوەندیی سەروو و خواریندا کە {% include cite.html key="matras2019revisiting" %} باسی کردووە ڕێک دەکەوێ. + + +
+ Cross-dialectal comparison of Central Kurdish +

لێکچوونی (بە ڕێژەی سەدی) بنزارە هەڵبژێردراوەکان لە CORDI بە بەکارهێنانی کۆمەڵێک جیاوازیی ڕێزمانی و وشەیی. کوردیی ناوەندیی ستاندارد بەڕاستی شێوەزارێکی سەربەخۆیە و زۆرترین لێکچوونی لەگەڵ شێوەزاری سلێمانی بە ڕێژەی %٦٥.٦٧ و کەمترینی لەگەڵ شێوەزاری سنەدا بە ڕێژەی ٣٩.٣٠% هەیە. هەروەها، شێوەزارەکانی سنە لە سلێمانی بە ڕێژەی %٥١.٢٤ و مەهاباد لە هەولێر بە ڕێژەی %٥٥.٧٢ لێکچوونیان هەیە. +

+
+ + + + +## کۆتایی + +لەم وتارەدا باسم لە شێوەزارەکانی کوردیی ناوەندی کردووە و بە پشت بەستن بە پێدراوەی زمان و لێکۆڵینەوە نوێکان، هەوڵم داوە وێنەیەکی ڕوونتر لە دۆخی شێوەزارەکانی کوردیی ناوەندی بخەمە ڕوو. لە نێو لێکۆڵینەوە پێشووەکاندا، کێشەی سەرەکی لە پۆلێنکردنی شێوەزارەکانی کوردیدا نەبوونی پێوانەیەکی زانستی بووە کە بتواندرێ لە سەری پێک بێن. هەروەها، بە لێکدانەوەی پێدراوەکانی کۆرپسی CORDI کە لە شێوەزاری باوی چەند شارێکی باشوور و ڕۆژهەڵاتی کوردستان کۆکراونەتەوە، دەتواندرێ بە دڵنیایییەکی زۆرترەوە باس لە سەر پۆلێنی شێوەزارەکاندا بکرێ. + +ئامانجی ئەم وتارە تەنیا ناسینەوە و پێناسەکردنی شێوەزارەکان نەبووە بەڵکوو دەرخستنی گرنگی پاراستن و پەرەپێدانی شێوەزارە جیاوازەکانە. لە ڕاستیدا، کوردیی ناوەندی ستانداردێکی هەیە کە لە میدیا و لایەنە فەرمییەکاندا پێی دەنووسرێ و بە کار دێ. بەڵام ئەمە نابێ ببێتە هۆی ئەوەی کە شێوەزارەکان پشتگوێ بخرێن. ئێستە کە دڵنیاین ستانداردی کوردیی مسۆگەرە و گیرساوەتەوە، پێویستە زیاتر گرنگی بە شێوەزارەکان بدرێ و بۆ پاراستن و گەشەپێدانیان هەنگاو بنرێ. هەروەها، لەم سەردەمەدا، تەکنۆلۆژیا دەتوانێ ڕۆڵێکی گرنگ لە پاراستنی شێوەزارەکاندا بگێڕێ. بۆیە پێویستە کار لە سەر ئەوە بکرێ کە تەکنۆلۆژییەکان بتوانن هەموو شێوەزارەکان بناسنەوە و پشتگیرییان لێ بکەن. تەکنۆلۆژیا لە خزمەتی مرۆڤدایە و دەبێ لە هەموو ئەو شێوەزارانە تێ بگا کە خەڵک پێی دەدوێن. + +## ژێدەر + + +
+{% include references.html %} +
+ + + + + + + + + + + + diff --git a/_config.yml b/_config.yml index 4293c60..0a0e706 100644 --- a/_config.yml +++ b/_config.yml @@ -1,8 +1,11 @@ title: Teşî subtitle: let dialects interweave email: https://sinaahmadi.github.io +description: "تەشی ماڵپەڕێکی ساکارە بۆ خزمەتکردنی شێوەزارەکانی کوردی کە پێکهاتووە لە ئەتڵەسێکی خنجیلانە بۆ شێوەزارەکانی کوردیی ناوەندی، بنکەدراوەیەک بۆ بەراوردکاریی شێوەزارەکان و کایەیەکی سادە کە بە پشتبەستن بە چەند پرسیارێک سەبارەت بە چۆنیەتیی وتنی هەندێک وشە، شێوەزارەکەت دەستنیشان دەکات." +direction: rtl +lang: ckb -description: >- # this means to ignore newlines until "baseurl:" +description_en: >- # this means to ignore newlines until "baseurl:" Teşî (meaning 'spindle' in Kurdish) is a simple game that detects your dialect based on a few questions about how you say certain words. Just as a spindle weaves threads together, dialects are beautifully interwoven, each contributing to the rich fabric of a language. @@ -22,13 +25,17 @@ minima: - { platform: github, user_url: "https://github.com/sinaahmadi" } - { platform: twitter, user_url: "https://twitter.com/sina_ahm" } +markdown: kramdown +kramdown: + parse_block_html: true + # Build settings theme: minima plugins: - jekyll-feed -# include: ["_assets", "_includes"] +include: ["assets", "_includes", "_data"] # Exclude from processing. # The following items will not be processed, by default. @@ -38,7 +45,7 @@ plugins: # Excluded items can be processed by explicitly listing the directories or # their entries' file path in the `include:` list. # -exclude: ["_posts", "about.markdown"] +exclude: [hidden] # - .sass-cache/ # - .jekyll-cache/ # - gemfiles/ diff --git a/_data/references.yml b/_data/references.yml new file mode 100644 index 0000000..93adf97 --- /dev/null +++ b/_data/references.yml @@ -0,0 +1,155 @@ +ahmadi2022: + author: "Ahmadi" + year: 2022 + title: "Your Paper Title" + journal: "Journal Name" + volume: "1" + pages: "123-145" + +smith2023: + author: "Smith, J." + year: 2023 + title: "Another Paper" + journal: "Another Journal" + volume: "2" + pages: "23-45" + +morgan1904: + author: "Jacques Morgan" + title: "Etudes linguistiques: Dialectes kurdes, langues et dialectes du nord de la Perse" + publisher: "E. Leroux" + year: 1904 + +mackenzie1962I: + author: "D. N. Mackenzie" + title: "Kurdish dialect studies vol.1" + publisher: "Oxford University Press" + year: 1961 + page: 82 + volumn: I + +mackenzie1962II: + author: "D. N. Mackenzie" + title: "Kurdish dialect studies vol.1" + publisher: "Oxford University Press" + year: 1962 + page: 82 + volumn: II + +mukriani1990: + author: "گیو موکریانی" + title: "فەرهەنگی کوردستان" + publisher: "دەزگای چاپ و بڵاوکردنەوەی ئاراس" + year: 1999 + +xal1960: + author: "شێخ محەمەدی خاڵ" + title: "فەرهەنگی خاڵ" + publisher: "دەزگای چاپ و بڵاوکردنەوەی ئاراس" + year: 1960 + +jugel2014linguistic: + author: "Thomas Jügel" + title: "On the linguistic history of Kurdish" + booktitle: "Kurdish Studies Archive" + pages: "149--170" + year: 2014 + publisher: "Brill" + type: incollection + +haig2024introduction: + author: "Haig, Geoffrey and Öpengin, Ergin" + title: "Introduction to Special Issue Kurdish: A critical research overview" + journal: "Kurdish Studies Archive" + pages: "122--148" + year: 2024 + publisher: "Brill" + type: article + +shwani2001: + author: "ڕەفیق شوانی" + title: "چەند بابەتێکی زمان و ڕێزمانی کوردی" + publisher: "دەزگای چاپ و بڵاوکردنەوەی موکریانی" + year: 2001 + +hassanpour1992: + author: "Amir Hassanpour" + title: "Nationalism and Language in Kurdistan, 1918-1985" + publisher: "Mellen Research University Press" + year: 1992 + address: "San Francisco, CA" + type: book + +izady1992: + author: "M. Izady" + title: "The Kurds: A Concise Handbook" + publisher: "Taylor & Francis" + year: 1992 + address: "London" + type: book + +mackenzie1961origins: + author: "D. N. MacKenzie" + title: "THE ORIGINS OF KURDISH" + journal: "Transactions of the Philological Society" + volume: 60 + number: 1 + pages: "68--86" + year: 1961 + publisher: "Blackwell Publishing Ltd" + address: "Oxford, UK" + type: article + +hassanpour2010sorani: + author: "Amir Hassanpour" + title: "شوڤینیسمی سۆرانی و ئه‌فسانه‌کانی" + year: 2010 + type: webpage + url: "https://kurdishacademy.org/?page_id=881" + language: ckb + +matras2022structural: + author: "Yaron Matras and Geoffrey Haig and Ergin Öpengin" + title: "Structural and Typological Variation in the Dialects of Kurdish" + publisher: "Springer" + year: 2022 + type: book + +matras2019revisiting: + author: "Yaron Matras" + title: "Revisiting Kurdish dialect geography: Findings from the Manchester database" + journal: "Current issues in Kurdish linguistics" + volume: 1 + pages: "225" + year: 2019 + publisher: "University of Bamberg Press" + location: "Bamberg" + type: article + +opengin2014regional: + author: "Ergin Öpengin and Geoffrey Haig" + title: "Regional variation in Kurmanji: A preliminary classification of dialects" + booktitle: "Kurdish Studies Archive" + pages: "171--212" + year: 2014 + publisher: "Brill" + type: incollection + +ahmadi2024language: + author: "Sina Ahmadi and Daban Jaff and Md Mahfuz Ibn Alam and Antonios Anastasopoulos" + title: "Language and Speech Technology for Central Kurdish Varieties" + booktitle: "Proceedings of the 2024 Joint International Conference on Computational Linguistics, Language Resources and Evaluation (LREC-COLING 2024)" + year: 2024 + address: "Torino, Italia" + publisher: "ELRA and ICCL" + pages: "10034--10045" + url: "https://aclanthology.org/2024.lrec-main.877" + type: inproceedings + +thackston2006sorani: + author: "Thackston, Wheeler M." + title: "Sorani Kurdish: A Reference Grammar with Selected Readings" + publisher: "Harvard University" + year: 2006 + type: book + place: "Cambridge, MA" \ No newline at end of file diff --git a/_includes/atlas-config.html b/_includes/atlas-config.html new file mode 100644 index 0000000..e69de29 diff --git a/_includes/cite.html b/_includes/cite.html new file mode 100644 index 0000000..2a34f4a --- /dev/null +++ b/_includes/cite.html @@ -0,0 +1,8 @@ +{%- if site.data.references -%} + {%- assign ref = site.data.references[include.key] -%} + {%- if ref -%} + ({{ ref.author }}, {{ ref.year }}) + {%- else -%} + [Citation not found] + {%- endif -%} +{%- endif -%} \ No newline at end of file diff --git a/_includes/custom-head.html b/_includes/custom-head.html index 24cc048..ac2ee10 100644 --- a/_includes/custom-head.html +++ b/_includes/custom-head.html @@ -13,3 +13,35 @@ + + \ No newline at end of file diff --git a/_includes/footer.html b/_includes/footer.html index e7d30e9..52b6e0c 100644 --- a/_includes/footer.html +++ b/_includes/footer.html @@ -3,25 +3,25 @@
diff --git a/_layouts/page.html b/_layouts/page.html index 18544b4..2e95797 100644 --- a/_layouts/page.html +++ b/_layouts/page.html @@ -3,9 +3,9 @@ ---
-
+
{{ content }} diff --git a/_layouts/post-rtl.html b/_layouts/post-rtl.html new file mode 100644 index 0000000..12cffbf --- /dev/null +++ b/_layouts/post-rtl.html @@ -0,0 +1,32 @@ +--- +layout: default +--- +
+
+ + +
+ +
+ {{ content }} +
+ + +
\ No newline at end of file diff --git a/_posts/2024-11-29-welcome-to-jekyll.markdown b/_posts/2024-11-29-welcome-to-jekyll.markdown deleted file mode 100644 index 45570e5..0000000 --- a/_posts/2024-11-29-welcome-to-jekyll.markdown +++ /dev/null @@ -1,29 +0,0 @@ ---- -layout: post -title: "Welcome to Jekyll!" -date: 2024-11-29 14:17:54 +0100 -categories: jekyll update ---- -You’ll find this post in your `_posts` directory. Go ahead and edit it and re-build the site to see your changes. You can rebuild the site in many different ways, but the most common way is to run `jekyll serve`, which launches a web server and auto-regenerates your site when a file is updated. - -Jekyll requires blog post files to be named according to the following format: - -`YEAR-MONTH-DAY-title.MARKUP` - -Where `YEAR` is a four-digit number, `MONTH` and `DAY` are both two-digit numbers, and `MARKUP` is the file extension representing the format used in the file. After that, include the necessary front matter. Take a look at the source for this post to get an idea about how it works. - -Jekyll also offers powerful support for code snippets: - -{% highlight ruby %} -def print_hi(name) - puts "Hi, #{name}" -end -print_hi('Tom') -#=> prints 'Hi, Tom' to STDOUT. -{% endhighlight %} - -Check out the [Jekyll docs][jekyll-docs] for more info on how to get the most out of Jekyll. File all bugs/feature requests at [Jekyll’s GitHub repo][jekyll-gh]. If you have questions, you can ask them on [Jekyll Talk][jekyll-talk]. - -[jekyll-docs]: https://jekyllrb.com/docs/home -[jekyll-gh]: https://github.com/jekyll/jekyll -[jekyll-talk]: https://talk.jekyllrb.com/ diff --git a/_site/404.html b/_site/404.html index e7a996c..e7d501c 100644 --- a/_site/404.html +++ b/_site/404.html @@ -1,48 +1,89 @@ - + -Teşî | Teşî (meaning ‘spindle’ in Kurdish) is a simple game that detects your dialect based on a few questions about how you say certain words. Just as a spindle weaves threads together, dialects are beautifully interwoven, each contributing to the rich fabric of a language. Teşî is read as “tashi”, rhyming with “flashy”! +Teşî | تەشی ماڵپەڕێکی ساکارە بۆ خزمەتکردنی شێوەزارەکانی کوردی کە پێکهاتووە لە ئەتڵەسێکی خنجیلانە بۆ شێوەزارەکانی کوردیی ناوەندی، بنکەدراوەیەک بۆ بەراوردکاریی شێوەزارەکان و کایەیەکی سادە کە بە پشتبەستن بە چەند پرسیارێک سەبارەت بە چۆنیەتیی وتنی هەندێک وشە، شێوەزارەکەت دەستنیشان دەکات. - - - - - + + + + + +{"@context":"https://schema.org","@type":"WebPage","author":{"@type":"Person","name":"Sina Ahmadi"},"description":"تەشی ماڵپەڕێکی ساکارە بۆ خزمەتکردنی شێوەزارەکانی کوردی کە پێکهاتووە لە ئەتڵەسێکی خنجیلانە بۆ شێوەزارەکانی کوردیی ناوەندی، بنکەدراوەیەک بۆ بەراوردکاریی شێوەزارەکان و کایەیەکی سادە کە بە پشتبەستن بە چەند پرسیارێک سەبارەت بە چۆنیەتیی وتنی هەندێک وشە، شێوەزارەکەت دەستنیشان دەکات.","headline":"Teşî","url":"http://localhost:4000/teshi/404.html"} - + + - - - - + + + + - -