diff --git a/docs/overhetalgoritmekader/index.md b/docs/overhetalgoritmekader/index.md index 0516b199b7..44224e2fd1 100644 --- a/docs/overhetalgoritmekader/index.md +++ b/docs/overhetalgoritmekader/index.md @@ -1,24 +1,34 @@ ---- -title: Over het algoritmekader ---- +## Over het algoritmekader +In de afgelopen jaren is het steeds duidelijker geworden dat het van belang is dat algoritme en AI op een verantwoorde manier worden ontwikkeld en gebruikt. Er is sprake van een toename van wet- en regelgeving waar overheidsorganisatie aan gebonden zijn. Daarnaast is een duidelijk trend waar te nemen dat organisaties steeds meer vanuit publieke waarden en een ethische invalshoek deze materie benaderen. Deze ontwikkelingen dienen bij te dragen aan het beschermen van de individuen en de maatschappij voor de mogelijk nadelige gevolgen van de inzet van algoritmen en AI. -Overheidsorganisaties moeten weten wat de eisen zijn voor verantwoorde inzet van algoritmes. Er zijn al verschillende instrumenten ontwikkeld die helpen wet- en regelgeving beter toe te passen. Het algoritmekader gaat prioriteiten aanbrengen in deze instrumenten en stroomlijnt ze, zodat overheden in alle fasen van de levenscyclus van algoritmische toepassingen praktische handvatten hebben. Best practices, use cases en input van eindgebruikers en de toezichthouder helpen tot een goed en gedragen algoritmekader voor alle overheden te komen. +### Algoritme levenscyclus, vereisten, maatregelen en rollen. +In het Algoritmekader wordt inzichtelijk gemaakt aan welke vereisten overheidsorganisaties moeten voldoen. Daarbij wordt ook aangegeven hoe zij hier op een betekenisvolle wijze invulling aan kunnen geven (maatregelen). Het Algoritmekader is zodanig ingericht dat gebruikers vanuit verschillende invalshoeken informatie kunnen raadplegen die voor hen relevant is. Zo kan vanuit de algoritme levenscyclus worden onderzocht in welke fase aan welke vereisten aandacht moet worden besteed. Ook de denkbare maatregelen worden hierbij getoond. Het is ook mogelijk om vanuit een specifieke rol, bijvoorbeeld een ethicus of data scientist, te raadplegen aan welke vereisten of maatregelen zij logischerwijs aandacht aan moeten besteden. -7 juli 2023 is het [concept Implementatiekader](https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2023/06/30/implementatiekader-verantwoorde-inzet-van-algoritmen) naar de kamer verstuurd, vergezeld door de Kamerbrief 'Verzamelbrief Algoritmes Reguleren'. +### Type technologie en risico classificatie +Het Algoritmekader geeft gebruikers ook de mogelijkheid om informatie te 'filteren' op basis van type technologie en de risico classificatie. Zo kunnen gebruikers snel zien wat zij in een bepaalde situaties moeten doen. In het geval van een hoge risico AI-systeem waarbij persoonsgegeven worden verwerkt zullen aan meer vereisten moeten worden voldaan dan in het geval van een eenvoudige rekenregel die geen impact heeft op individuen of de maatschappij. +### Kennisborging en standaarden +Een belangrijk uitgangspunt van het Algoritmekader is dat bestaande kennis zoveel mogelijk wordt gebundeld en aansluiting wordt gezocht bij relevante ontwikkelingen. Door deze bundeling kunnen organisaties leren van elkaars ervaringen. Daarnaast is het proces van standaardisering op nationaal, Europees en Internationaal niveau gaande. De standaarden zullen in grote mate gaan duiden 'hoe' organisaties invulling kunnen geven aan specifieke vereisten. De kracht achter standaarden is dat deze door gespecialiseerde organisaties zijn opgesteld en gedragen zijn door bredere consensus. Het volgen van deze standaarden levert een 'vermoeden van conformiteit op' en is daarmee bijzonder waardevol om onderdeel te maken van het Algoritmekader. -## Uitgangspunt: Publieke waarden, mensenrechten en ethische principes +### Best practises en instrumenten +In het Algoritmekader wordt geprobeerd om zoveel mogelijk 'best practises' te koppelen aan vereisten en maatregelen die organisaties kunnen treffen. Daarmee wordt de materie tastbaarder en praktischer. Zo zijn rapporten te vinden van uitgevoerde bias analyses, gepubliceerde broncode van door overheidsorganisatie ontwikkeld algoritmen, specifieke adviezen en belangrijke uitspraken. Er wordt ook een overzicht gegeven van bruikbare instrumenten die kunnen worden gehanteerd. -Het verantwoord inzetten van algoritmen betekent dat de inzet wettig, ethisch en robuust is. Dit betekent dat ten minste voldaan moet worden aan wet- en regelgeving en dat de inzet in lijn is met publieke waarden en ethische principes. Het algoritmekader neemt dit dan ook als uitgangspunt. - -Voor de structuur is aangesloten op de ethische richtsnoeren die ook een basis vormen voor de Europese AI Verordening. Deze richtsnoeren omvatten belangrijke publieke waarden zoals menselijke controle, rechtvaardigheid, privacy en non-discriminatie. In deze thema’s zijn de belangrijkste bestaande verplichtingen en richtlijnen in kaart gebracht, en worden maatregelen en waarborgen aangereikt. +## Status van het Algoritmekader +Het Algoritmekader is op zichzelf niet verplicht voor overheidsorganisaties om te gebruiken, maar het gaat wel uit van bestaande vereisten op basis van wet- en regelgeving waar deze organisaties aan gebonden zijn. +Overheden wordt aanbevolen het kader te volgen, maar mogen te allen tijde zelf bepalen hoe zij invulling geven aan de vereisten, wie daarbij betrokken zijn, onder wiens verantwoordelijkheid en wanneer. Kortom, de vereisten zijn verplicht en de maatregelen (hoe kan hieraan worden voldaan aan de vereisten) zijn ter inspiratie om organisaties op weg te helpen. ## Doorontwikkeling +7 juli 2023 is het [concept Implementatiekader](https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2023/06/30/implementatiekader-verantwoorde-inzet-van-algoritmen) naar de kamer verstuurd, vergezeld door de Kamerbrief 'Verzamelbrief Algoritmes Reguleren'. Dit kan worden beschouwd als de eerste versie van het Algoritmekader. Het implementatiekader verantwoorde inzet van algoritmen is in oktober 2023 hernoemd naar 'het Algoritmekader'. + +In oktober 2023 is gestart met de doorontwikkeling van het Algoritmekader, zowel op inhoud als op vorm. Dat betekent dat inhoudelijke toevoegingen moeten worden gedaan (denk aan hetgeen voortkomt uit de AI-verordening) en er moeten worden onderzocht hoe we de informatie zo optimaal mogelijk aan de gebruikers kunnen tonen. Het doel is namelijk dat het Algoritmekader gebruikers op een praktische wijze helpt bij het uitvoeren van hun werkzaamheden. Hierboven is globaal beschreven hoe hier nu invulling aan wordt gegeven en dit moet worden verfijnd. + +Eind 2024 zal de tweede versie van het Algoritmekader worden opgeleverd. Dan moeten de vereisten en de maatregelen zijn uitgewerkt voor zover dan bekend. Hierna zal het Algoritmekader in 'beheer' worden genomen. Dat betekent dat doorlopend de laatste ontwikkelingen, het liefst blijvend in afstemming met de omgeving, worden toegevoegd zodat het Algoritmekader actueel en betrouwbaar blijft. -Hoe deze governance (waaronder een heldere verdeling van bevoegdheden en verantwoordelijkheden) binnen de overheid invulling krijgt, is nog onderwerp van gesprek. Dit wordt meegenomen in de verdere doorontwikkeling van het algoritmekader. +## Samenwerking met de omgeving +Een belangrijk uitgangspunt van het Algoritmekader is dat het kader op een open en transparante manier wordt ontwikkeld. Dat betekent dat open communicatiekanalen worden ingezet en waar dit passend is worden bijvoorbeeld werkgroepen opgestart om bepaalde aspecten diepgaand te verkennen. In beginsel werkt het team Algoritmekader, al dan niet met werkgroepen en samenwerkingspartijen, informatie over algoritmen en AI uit. Zodra deze informatie op 'niveau' is, wordt dit in Github geplaatst en daarmee 'gepubliceerd'. Het doel hiervan is om enerzijds de omgeving van deze informatie te voorzien en anderzijds om de omgeving uit te nodig om hier feedback op te geven. -!!! info "Disclaimer" +Werken in Github is voor het team Algoritmekader nieuw en experimenteel. Het biedt de mogelijkheid voor alle geïnteresseerd om hun kennis en zienswijze te delen. Daarmee kan (nieuwe)kennis snel onderdeel worden gemaakt van het Algoritmekader waarmee idealiter het Algoritmekader doorlopende actueel wordt gehouden en mogelijk ook op basis van (brede) consensus. - Het Algoritmekader is nog volop in ontwikkeling. Op deze plek willen we vooral aan de slag gaan op een open en transparante wijze. Het is dus niet definitief. Dat betekent dat er dingen opstaan die niet af zijn en soms zelfs fout. Mocht er iets niet kloppen, laat het ons weten via [GitHub](https://github.com/MinBZK/Algoritmekader). +Tegelijkertijd vraagt dit om een aangepaste werkwijze en is hier bepaalde expertise voor nodig. Het begin is gemaakt en het team Algoritmekader is nog lerende om hier optimaal invulling aan te geven. Voor nu betekent dit concreet dat het langer kan duren voordat wordt gereageerd op suggesties of toevoegingen. Er wordt gewerkt aan het inrichten van goede processen om snel en kundig te reageren.